Aarde zonder water in Gazet van Antwerpen: ‘Mijn lezer is geen toerist’ | Russische Antwerpenaar Skorobogatov zet je aan het werk
De Russische auteur Aleksandr — roepnaam ‘Sasha’ — Skorobogatov woont met zijn vrouw en vertaalster Rosemie, een Vlaamse, in Antwerpen. “We zijn in Moskou getrouwd en wilden daar gaan wonen. Maar Rosemie kon geen verblijfsvergunning krijgen. In 1992 zijn we naar hier gekomen om een oplossing te zoeken, niet om te blijven. De oorspronkelijke twee weken zijn ondertussen tien jaar geworden.”
Els Aerts
” Toen ik achttien was, wist ik ‘nu wil ik een geniale schrijver worden’. Ik zat op dat moment in de toneelschool in Minsk. Mijn eerste grote liefde had mij verlaten en liet een trauma na dat ik niet kon verwerken. Ik leefde afgezonderd en dacht dat het nooit meer goed zou komen. Maar met hulp van mijn vrienden is het gelukt. In die tijd las ik A moveable feast van Ernest Hemingway, en dat was de laatste druppel. Ik heb alles achtergelaten, ik wist nu wat mijn levensdoel was: nobelprijswinnaar worden”, vertelt Sasha met een knipoog.
” Ik begon kortverhalen te schrijven, de hele dag lang. Ik was jong, had energie te over. ‘Tot mijn boeken wereldberoemd zijn — wat niet te lang zal duren — zal ik gaan vissen om te overleven’, dacht ik. Ik ben gaan vissen, maar heb niet één vis gevangen! Het plan is dus niet gelukt, ik ben gaan werken zoals iedereen.”
Maar Sasha is blijven schrijven. Hij zocht jobjes met zoveel mogelijk vrije tijd: de piste van een circustent schoonmaken, of nachtwaker in een kindercrèche. Ondertussen heeft hij zijn derde roman klaar, en wat voor een.
Aarde zonder water lees je op het puntje van je stoel. De Russische kunstenaar Viktor ontmoet een jonge vrouw op een bankje in het park. ‘De rukwind deed haar korte rok opwaaien en ik keek onwillekeurig naar haar blote benen. Het was alsof ik me verbrandde en ik keek onmiddellijk weg.’ Wat begint als een banaal liefdesverhaal, wordt gaandeweg een superspannende psychologische thriller. Viktor raakt verwikkeld in een wreed, bloedig en duister spel. Puzzelstukjes stapelen zich op, maar de puzzel valt nooit helemaal in elkaar.
” Ik voel me alsof ik me ervoor moet verontschuldigen”, zegt Sasha. “Maar het is de bedoeling. Ik wil niet dat de lezer een toerist is. Hij moet meewerken, actief lezen, raadsels achterhalen. Dat is het enige wat mijzelf bij andere schrijvers boeit. Wat heb je aan een boek dat uit is, en het verhaal helemaal afgerond? Dat blijft niet hangen, want het is gedaan.”
Sadisme
Aarde zonder water doet, net als Sasha’s eerste boek in België Sergeant Bertrand, aan de cultfilms van David Lynch denken. De romans hebben dezelfde mysterieuze, donkere sfeer waarin het kwaad achter alle hoeken loert. Ze zitten even ingenieus in elkaar en zetten de lezer voortdurend aan het werk. Sasha reageert opgetogen. “Een paar maanden geleden heb ik voor het eerst enkele van Lynch’ films gezien. ‘Het bestaat’, dacht ik, en ‘het mag’. Deze man doet op het witte doek ongeveer hetzelfde als ik in mijn boeken, en hij is één van de grootsten. Hij is niet eens marginaal!”
Want de auteur kreeg al wel vaker de commentaar dat hij ‘te donker’ schrijft, dat er teveel geweld in zijn boeken zit, dat hij niet opgewekt genoeg is. “Het zou ‘te confronterend’ zijn, wat ik schrijf. Ik heb mooie kritieken gekregen in de Russische pers, maar werd ook beschuldigd van sadisme. Ik zou ‘overdreven misbruik maken van de gebeurtenissen’. Maar alle criminele gebeurtenissen die in Aarde zonder water staan, zijn echt gebeurd. Mijn oorspronkelijke idee was een warm verhaal over de liefde te schrijven. Ik was toen in Moskou, en werd plots gegrepen door een stroom van geweld. Een ontploffing in de metro, moorden… Dat zit allemaal in het boek.”
” Il’in, een Russische filosoof, zegt dat je het kwaad moet kennen, om het te kunnen bestrijden. De kunst is om het kwaad in de ogen te kijken, zonder verbrand te worden. Er ongeschonden uit terug komen. Literatuur is één van de veiligste manieren om die ontmoeting met het kwade te overleven.”
Els Aerts, Gazet van Antwerpen, 29 oktober 2002