Sergeant Bertrand van Aleksandr Skorobogatov in TROUW

HET DEBUUT — TROUW
Aleksandr Skorobogatov

Vera’s schoonheid is ondraaglijk

Beklemmende donkere roman over seksuele obsessie

ANNEMARIÉ VAN NIEKERK

Sinds 1992 woont Aleksandr Skorobogatov (1963) in Antwerpen. Na zijn omstreden debuut schreef hij al vijf romans. ‘Sergeant Bertrand’ werd in 1993 vertaald door Rosemie Vermeulen, wier vertaling nu opnieuw is uitgegeven door Cossee die ook de latere romans van Skorobogatov uitgeeft.

In de winter van 1848-1849 werd Parijs geteisterd door de ‘Vampier van Montpamasse’.

Op de kerkhoven van de stad trofmen geregeld opgegraven en zwaar verminkte lijken aan. Dat bleek het werk te zijn van sergeant François Bertrand. Eenmaal gearresteerd bekende hij grif. Over zijn ervaringen met het lichaam van een 16-jarig meisje vertelde hij de politie bijvoorbeeld het volgende: “Ik overdekte haar met kussen en drukte haar wild aan mijn borst. Het genot in het samenzijn met een levende vrouw is niets vergeleken met dit genot. Na zo’n vijftien minuten begon ik zoals gewoonlijk in het lichaam te snijden en rukte de ingewanden eruit. Daarna begroef ik het weer.” Naar aanleiding van Bertrands bekentenissen zou de term ‘necrofilie’ worden gemunt.

Deze lugubere geschiedenis bezorgde Aleksandr Skorobogatov (1963) het idee voor zijn eerste roman, die verscheen in 1991. De Wit-Russische auteur kreeg meteen te maken met de censuur aldaar. ‘Sergeant Bertrand’ mocht alleen met de nodige coupures het licht zien.

Dat stond het succes niet in de weg. Wereldwijd werden er van het boek miljoenen exemplaren verkocht. In 1992 verliet Skorobogatov Wit-Rusland en vestigde zich in Antwerpen, waar hij nog steeds woont. Zijn vorig jaar verschenen roman ‘Portret van een onbekend meisje’ werd bijzonder goed ontvangen.

‘Sergeant Bertrand’, inmiddels een kwarteeuw oud, verschijnt nu opnieuw. Het beklemmende verhaal speelt zich hoofdzakelijk af in het verwarde bewustzijn van Nikolaj, een zware alcoholist die verteerd wordt door jaloezie.

De roman opent met het relaas van de ontmoeting van Nikolaj en zijn vriend Sergeant Bertrand. Wanneer Nikolaj met zijn mooie vrouw Vera op een dag thuis zit, hij aan de wodka, zij met een kopie thee, luidt de bel. Terwijl Vera opendoet, hoort Nikolaj hoe ze aan de deur met een man staat te fluisteren. Vanaf dat moment wordt Sergeant Bertrand een geregelde gast.

Hij krijgt zelfs toegang tot de slaapkamer en brengt er als trouwe metgezel en gespreksgenoot vele uren door in het gezelschap van de gestaag dfinkende Nikolaj.

De proloog van de roman lijkt te suggereren dat Nikolaj en Bertrand wel eens een en dezelfde persoon konden zijn. “Hij is verdwenen, de man die zichzelf Sergeant Bertrand noemde.
Maar misschien, en dat is meer dan waarschijnlijk, heeft hij nooit bestaan, heeft die man nooit bestaan, die de mensen om een bepaalde reden Sergeant Bertrand noemden, hoewel hij een eigen naam had. Hij had toch een eigen naam? Hoe heette hij?”

Als de bezoeker af en toe de lof zingt van de beeldschone Vera, komt Nikolaj in de greep van een allesverwoestende jaloezie. Dan is Sergeant Bertrand niet enkel meer de vriend naast zijn bed, maar ook het spook in zijn hoofd.

Van Vera’s schoonheid, liefde en toewijding kan Nikolaj nauwelijks meer genieten. Daarvoor is hij veel te obsessief bezig met haar mogelijke ontrouw. Ten slotte begint hij haar stiekern te volgen. Als hij meent dat Vera daadwerkelijk vreemd is gegaan, loopt het uit op geweld, waarbij nu eens zij het slachtoffer is en dan weer haar vermoedelijke minnaars. Alleen met geweld kan Nikolaj zijn pijn de baas. Alleen de liefde aan de andere kant van de grens tussen dood en leven is draaglijk. Ziedaar de gelijkenis tussen Nikolaj en de necrofiele Sergeant Bertrand uit de werkelijkheid.

Skorobogatov heeft seksuele obsessie, jaloezie, angst, geweld en het verlangen naar verlossing met elkaar verstrengeld in een roman die sterk doet denken aan het werk van de Franse schrijver-filosoof Georges Bataille; een donker boek dat speelt met de even vefleidelijke als afstotelijke hand tussen erotiek en geweld, liefde en haat en realiteit en nachtmerrie.

Aleksandr Skombogatov: Sergeant Bextraad
Vert. Rosemie Vermeulen. Cossee; 158 blz. € 18,95

TROUW, 26 ZATERDAG 25 JUNI 2016