Vakxikon.gr: Ο διαβολικός λοχαγός Μπερτράν, νουβέλα, Αλεξάντρ Σκορομπογκάτοφ, μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Εκδόσεις Καστανιώτη 2013
Πριν πολλά χρόνια, ακριβώς στο τέλος του προ – προηγούμενου αιώνα, το 1898, ένας σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας, ο Χένρυ Τζέημς, θα γίνει διάσημος χάρη στο χειρότερο έργο του. Ο κομψός, περίτεχνος, περίπλοκος, πολυδουλεμένος λόγος του θα δώσει τη θέση του σε προχειρότητες, σε εκείνο το εκτεταμένο διήγημα που τιτλοφόρησε Το στρίψιμο της βίδας. Όμως αυτό το άτεχνο κείμενο είναι τόσο γνωστό ώστε το ξέρουν ακόμη κι εκείνοι που αγνοούν το The Wings of the Dove ή το The Portrait of a Lady. Γιατί;
Ίσως όχι γιατί αφηγήθηκε μια ιστορία φαντασμάτων, συγγραφικό γεγονός όχι σπάνιο για την εποχή του αλλά ούτε και συχνό. Μάλλον επειδή το κείμενο ερμηνεύεται με διπλό τρόπο. Άλλοι αναγνώστες πίστεψαν ότι τα φαντάσματα του διηγήματος υπήρχαν πραγματικά κι άλλοι ότι δημιουργούνται στο μυαλό των ηρώων.
Αυτό το μοτίβο επιλέγει, έναν και πλέον αιώνα αργότερα, ο Ρώσος Αλεξάντρ Σκορομπογάτοφ, γι’ αυτή την πολύ συμπαθητική νουβέλα του που καταχρηστικά κατατάσσεται στην κατηγορία νουάρ, σύμφωνα με το εξώφυλλο. Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο Νικολάι, νυμφευμένος με σύζυγο ωραιοτάτη, δέχεται την επίσκεψη ενός ξένου, του λοχαγού Μπερτράν. Το παράξενο δεν είναι το Γαλλικό όνομα του λοχαγού, ούτε ο τρόπος που εμφανίζεται, ξαφνικά, έπειτα από ένα βραδινό χτύπημα στην πόρτα, όπου όμως πίσω από τη θύρα δεν στέκεται κανείς. Το παράξενο είναι ότι ο λοχαγός μάλλον δεν υπάρχει. Μάλλον είναι επινόημα της φαντασίας του πρωταγωνιστή. Είναι όμως πράγματι επινόημα;
Η νουβέλα, με γρήγορο, ευχάριστο ύφος αρπάζει αμέσως τον αναγνώστη και τον ταξιδεύει σε έναν κόσμο ανάλογο με το έτερο πρότυπό της, το διήγημα ενός άλλου Ρώσου συγγραφέα, του Λέοντος Τολστόι. Με τον τίτλο «ο διάβολος», λέξη που περιέχεται στον τίτλο του Σκορομπογάτοφ, είχε γράψει κι εκείνος ένα επαναστατικό για την εποχή του διήγημα, όπου η τρέλα αποδεικνυόταν ότι ήταν η τρέλα του κάθε ενός από εμάς…
Γιάννης Παπαγιάννης