Portret van een onbekend meisje in De Morgen: Ik heb de liefde liefgehad ****

19-08-15, door Dirk Leyman, De Morgen

ROMAN. Grote gevoelens in de roman van de Antwerpse Rus Aleksandr Skorobogatov. In Portret van een onbekend meisje beschrijft hij de verzengende kracht van een eerste liefde.

Portret van een onbekend meisje, Aleksandr SkorobogatovIn kringloopwinkels of op rommelmarkten kun je het boekje met enig geluk nog weleens op de kop tikken: de dunne, ietwat morbide roman Sergeant Bertrand (1991) van de Russische schrijver Aleksandr Skorobogatov (°1963), destijds uitgegeven bij Dedalus. Wie het ooit las, zal het niet gauw vergeten. Het is een ietwat decadent kleinood van een begaafd auteur die sinds de jaren negentig in Antwerpen woont, en intussen vijf romans op zijn conto heeft. Nu waagt uitgeverij Cossee zich – terecht – aan recenter werk van Skorobogatov. Portret van een onbekend meisje is een onbeschroomde liefdesroman, geschreven in 2008. Aangekondigd als een kruising tussen Nabokovs Lolita en Salingers The Catcher in the Rye lijkt de roman toch eerder naadloos te passen in een Russische traditie waarin de grote gevoelens zich vrijuit mogen ontplooien. Denk aan Toergenjevs Eerste liefde of een verhaal van Ivan Boenin. In ieder geval merk je vanaf de eerste pagina dat hier een verfijnd stilist de pen hanteert. Skorobogatovs verhaalstof is in wezen weinig spectaculair: de dertienjarige jongen Sasja valt als een blok voor zijn waanzinnig mooie buurmeisje Katia en blikt later terug op hun passionele tienerrelatie, die uitmondt in een zwangerschap. De tortelduiven drijven hun door lust en verlangen gedomineerde omgang door, maar moeten de tegenkanting van hun omgeving overwinnen. Vaders morren, moeders steken spaken in de wielen én de omstandigheden zitten ook niet mee. De liefde moet gedijen in portieken en appartementshallen, tijdens gestolen momenten. Skorobogatov weet treffend de verwarring van de opgroeiende Sasja weer te geven, terwijl Katia hem een stapje voor lijkt. Zes jaar vuur en liefde eindigt in twee abortussen en een miskraam. Wanneer ze aan de vleugels van het ouderlijk gezag zijn onttrokken, begint de vlam te doven. “Een geliefde wordt een personage, een figurant van de geschiedenis die ik meemaakte, en uiteindelijk een buitenstaander die ik, als ik haar zou tegenkomen, waarschijnlijk zelfs niet zou mogen tutoyeren.” Duizendmaal eerder is een dergelijk parcours van allesoverheersende jeugdliefde beschreven – van keukenmeidenroman tot wereldklassieker, maar Skorobogatov laat zich niet uit het lood slaan. Hij maakt er een bijzondere evocatie van. Snedig als het moet, sensueel als het mag én subtiel over de “penibele, zoete mengeling van gevoelens die je wilt verbreken, maar nog liever wilt verlengen”.

Ontnuchtering

Zo zit je snel kniediep in deze roman, vol melancholieke, afgewogen beelden en roezige zinnen, zeker als er seks aan te pas komt. Tot de ontnuchtering toeslaat: “Gratis romantische liefde begint en eindigt in de kindertijd, en wie dat niet weet, stoot zich heel zijn leven aan dezelfde steen.” En er ook geweld opduikt. En passant weet Skorobogatov goed de sfeer van het stilaan verkruimelende Sovjet-rijk weer te geven, in een Wit-Russische uithoek vol drankzucht, verveling en vechtpartijen. De rijkgeschakeerde taal van Skorobogatov legt een milde gloed over het geheel. Slechts zelden maakt hij een sentimentele uitschuiver. Portret van een onbekend meisje is een ontdekking van formaat.

Aleksandr Skorobogatov,
Portret van een onbekend meisje,
Cossee, 349 p., 19,90 euro.
Vertaling Rosemie Vermeulen.