Sergeant Bertrand in De Standaard der Letteren: Allesverterende jaloezie | Magisch realisme van Aleksandr Skorobogatov
Jaloezie is een sluipend gif. Het brengt het hoofdpersonage van Aleksandr Skorobogatovs novelle Sergeant Bertrand tot waanzin en moord. Of speelt alles zich in zijn verbeelding af? Skorobogatov laat het in het midden.
JOHAN DEPOORTERE
DE romanwereld van de Russische auteur Aleksandr Skorobogatov is een hallucinant universum bevolkt door demonen en wreedaardige, gewelddadige mannen. Hun tegenspelers zijn zelfopofferende, zachtaardige en hemels mooie vrouwen. Het is een wereld waarin de personages zich probleemloos tussen droom en werkelijkheid, waanzin en luciditeit bewegen.
Dat is zo in het hier eerder besproken Aarde zonder water (DSL 21.11.2002) en het geldt ook voor Skorobogatovs debuutnovelle Sergeant Bertrand, die nu is heruitgegeven bij The House of Books. In Sergeant Bertrand is het een obsessionele jaloezie die het hoofdpersonage naar de ondergang voert. Nikolaj, de echtgenoot van een talentvolle en bloedmooie actrice, verbeeldt zich dat zijn Vera het met iedereen doet. Wanneer hij naar een voorstelling van haar gaat, ziet hij haar in een hallucinatie naakt op de bühne staan. De verterende vlam van de jaloezie die Nikolajs liefde doet ontaarden en die finaal tot waanzin en moord zal voeren, wordt aangewakkerd door Sergeant Bertrand, een sinister, faustiaans alter ego van het hoofdpersonage.
Dat soort afsplitsingen van personages in verschillende rollen is een geliefkoosd procédé van Skorobogatov. Het stelt hem in staat het verhaal vanuit verschillende gezichtspunten cyclisch te laten terugkeren: Leonid vermoordt het schoolmeisje zoals Nikolaj zijn geliefde Vera ombrengt. Of toch niet? Of het „waar gebeurd” is of niet laat de auteur voortdurend in het midden met relativerende zinnetjes als: „Ze zeggen dat…”
SKOROBOGATOV heeft zijn debuutnovelle, die uit het begin van de jaren negentig dateert, grondig herwerkt, maar de inspiratie en de achtergrond van het verhaal blijven nauw verbonden met die woelige beginjaren van het postcommunistische Rusland.
De personages zijn getormenteerde en getraumatiseerde figuren in een wereld waar oorlog en maatschappelijke ontwrichting tot de dagelijkse realiteit behoren. De flaptekst noemt Aleksandr Skorobogatov in één adem met grootheden als Dostojevski, Gogol, Poe en Polanski. Of dat terecht is, moet de lezer zelf uitmaken, maar voor de liefhebbers van Russisch magisch realisme is Sergeant Bertrand ongetwijfeld een aanrader.
ALEKSANDR SKOROBOGATOV Sergeant Bertrand.
Vertaald door Rosemie Vermeulen, The House of Books, Antwerpen-Vianen, 144 blz., 14,90 €. Oorspronkelijke titel: Serzhant Bertran.
DE AUTEUR
De Russische auteur Aleksandr Skorobogatov (1963) woont sinds 1992 in Antwerpen. Behalve zijn debuut Sergeant Bertrand verschenen ook Audiëntie bij de vorst en Aarde zonder water in het Nederlands. Hij geldt als een van de interessantste postcommunistische Russische auteurs.
Johan Depoortere, De Standaard der Letteren, 8 april 2004