Het is een misverstand te denken dat waanzinnigen elk gevoel voor logica hebben verloren. Integendeel, overtuigd van de waarheid van hun waan zien zij de wereld alleen in het perspectief daarvan.

Dat perspectief is ook het vertrekpunt voor logisch zuivere redeneringen en dito conclusies. Om dat te begrijpen moet je in het hoofd van de waanzinnige kruipen en de werkelijkheid door zijn ogen proberen te zien, zoals Gogol deed in Dagboek van een krankzinnige.

De Witrussische auteur Aleksandr Skorobogatov doet dat in zijn korte roman Sergeant Bertrand. Hij voert de lezer binnen in het hoofd van Nikolaj, die ervan overtuigd is dat zijn beeldschone vrouw Vera, actrice bij een toneelgezelschap, geen weerstand kan en wil bieden tegen de verleidingskunsten van de mannen in haar omgeving. Trouwens, iedereen weet toch wat actrices doen als ze een mooie rol van de regisseur willen losweken?

Met wodka probeert Nikolaj zijn jaloezie, zijn achterdocht, zijn boosheid en de hoofdpijnen die ze hem bezorgen te sussen, maar steeds weer doemt naast hem de grote knappe man op die niemand ziet, Sergeant Bertrand, die hem influistert niet ziende blind te zijn. Afwezige blikken van Vera, en haar dromerige glimlachjes, dat zijn toch tekens die niet mis zijn te verstaan?

Af en toe duiken herinneringen op, aan een gestorven kind en aan een naakt meisje waar iets vreselijks mee is gebeurd, maar of dat traumatische voorvallen zijn geweest waar Nikolaj’s wanen uit zijn voortgevloeid, of dat ze daar nu juist het product van zijn, valt niet goed uit te maken, omdat Skorobogatov de lezer gevangen houdt in Nikolaj’s bewustzijn.

Intussen ondermijnt de wodka Nikolaj’s zelfbeheersing, kan hij zijn drang tot gewelddadig ingrijpen niet meer in bedwang houden en moet hij worden opgenomen.

In het ziekenhuis krijgt zijn waan gezelschap van ‘witte paarden’, de Russische aanduiding voor de spookbeelden van een delirium. Maar altijd is er Bertrand die hem toont hoe de vork werkelijk in de steel zit en hem vertelt wat hij moet doen. Dat dit niet goed kan aflopen is al veel eerder tot de lezer doorgedrongen.

Je hoopt op een moment van luciditeit, want dat is het enige wat nog redding kan brengen, maar je weet ook dat Nikolaj’s luciditeit nu eenmaal Bertrand heet. Sergeant Bertrand is een huiveringwekkend boek, geschreven in de onopgesmukte stijl die het verhaal van de logica van een waan verlangt.

Titel: Sergeant Bertrand.
Auteur: Aleksandr Skorobogatov.
Vertaald door Rosemie Vermeulen.
Uitgever: Cossee.
Prijs: 18,95 euro (158 blz.)

9 June 2016
Copyright 2016 Noordelijke Dagblad Combinatie / Dagblad van het Noorden All Rights Reserved